1 cm kalınlığında bir toprak tabakası, ancak bir kaç yüzyılda oluşabiliyor. Bu süre bazen değişik etmenler dolayısıyla binlerce yılı da bulabiliyor. Bu olgu, karşı karşıya bulunulan felaketin ne denli ciddi olduğunu da anlatıyor. Ama bereketli topraklarımızın tarım dışı amaçlarla talan edilmesi, burasya kadar sıraladığımız örneklerle sınırlı değil. Toprak talanı konusunda çok daha korkunç bir tehdit var: Kum ocakları!

Erezyonla meydana gelen toprak kayıplarına göre, kum ocaklarının yarattığı tahribat ve bu işletmeler aracılığıyla verimli tarım topraklarının talan edilişi, çok daha önemli ve ciddi bir sorun olarak duruyor. Çünkü sadece kâr amacıyla kurulan ve işletilen bu ocaklar, adeta toprak yiyen birer canavar rolündeler. Sadece toprak yiyip, para kusuyorlar. Verimli tarım topraklarının geri dönüşü imkansız bir şekilde kaybolmasına da neden oluyorlar. Erezyonu ağaçlandırma ve orman çalışmalarıyla önleyebilmek mümkün. Ama bu tür işletmelere karşı çok ciddi ve tutarlı tavır gerekiyor. Çünkü bu işletmeler üzerinde herhangi bir denetim mekanizması kurulamadığında, tek kelimeyle "toprak yiyen canavar"a dönüşüyorlar. Üstelik bu işletmelerin pek çoğu yasalardaki boşluklardan yararlanarak açılıp işletiliyorlar.

1993 yılında Manisa yöresindeki incelemelerde ve yetkililerle yapılan görüşmelerde, resmi olarak sadece 3 tane kum ocağının işletildiği belirtilmişti. Ama gerçek rakamın ise bu resmi rakammın 100 katından bile fazla olduğu biliniyor. Çünkü bu işletmeler üzerinde mutlak bir denetim mekanizması sağlanmadığından, ruhsatsız olarak açılıp işletilebilen pek çok kum ocağı olabiliyor. Bunun yanı sıra, bu işletmelerin pek çoğunun "maden arama ruhsatı" ile veya "tarla balıkçılığı" adı altında gülünç denebilecek kimliklerle ruhsat alarak açıldığı da biliniyor. Bu nedenler dolayısıyla da bu işletmeler üzerinde kesin bir kontrol mekanizması da uygulanamıyor ya da uygulanmıyor. Sonuç olarak da bu tür işletmeler verimli tarım topraklarının geri dönüşü olmayacak şekilde yok olmasına neden oluyor.  

Tarım alanlarında açılan kum ocaklarında yürütülen kum alımları, ayrıca komşu tarlaların bir bölümünün sınırlarına kadar yapıldığından, bu tarlaların bir bölümünün kaybolması durumu ortaya çıkıyor. Ayrıca terk edilen eski kum ocaklarında oluşan kontrolsüz göçmeler de bu toprak kaybını hızlandırıcı bir başka etken. Ve bu eski kum ocaklarının hiç bir düzenleme ve iyileştirme çalışması yapılmadan terk edildiği de gözleniyor. Öte yandan nehir yatağından alınan kumlar dolayısıyla açılan çukurlar da nehir yatağında akış yönünün değişmesine neden oluyor.

Akış yönünün değişmesi de nehir kenarlarında göçmeler ve kütle halinde toprak kayıplarına yol açıyor. Bundan başka, allüvial alanlardan toprak alınması sonucu açılan çukurların suyla dolması nedeniyle de verimli tarım arazileri kısmen ya da tamamen elden çıkıyor. Jeoloji uzmanları ve çevre bilimcilerin araştırmasına göre, yeryüzünde 80 cm.lik bir toprak tabakasının oluşması için en az 5 bin yılın geçmesi gerekiyor. bu tür işletmelerin açtığı büyüklükleri 8-10 dekara, derinlikleri 8-10 metreye varan çukurlardaki kaybelilen ya da daha doğru deyişle yok edilen toprağın yeniden oluşabilmesi için kaç 5 bin yılın geçmesi gerektiğini hesaplamak ise bir hayli zor. 

Jeoloji uzmanları ve çevre bilimcilerin araştırmasına göre, yeryüzünde 80 cm.lik bir toprak tabakasının oluşması için en az 5 bin yılın geçmesi gerekiyor. bu tür işletmelerin açtığı büyüklükleri 8-10 dekara, derinlikleri 8-10 metreye varan çukurlardaki kaybelilen ya da daha doğru deyişle yok edilen toprağın yeniden oluşabilmesi için kaç 5 bin yılın geçmesi gerektiğini hesaplamak ise bir hayli zor. 

8- Bölgede toprak kaybının önlenmesi amacıyla ağaçlandırma ve orman çalışmasına başlanmalı..

Bu türdeki önerileri daha da çoğaltmak mümkün kuşkusuz. 
Ben ilk etapta akla gelebilecek en önemli olan konuların altını çizmek istedim.

Sonraki yazı: Hayat yutan çukurlar